Баспасөз хабарламалары | «Қазақстанның Даму банкі» АҚ

26.03.2021

Қазақстанда жаңа май экстракциялық зауыты ашылады

Толығырақ

16.03.2021

«Бәйтерек» холдингі АӨК қолдау функцияларымен жұмыс істей бастады

Толығырақ

02.03.2021

ЖЭК - Сovid-19 кейін әлемдік экономиканы қалпына келтіру қозғалтқышы

Толығырақ

01.03.2021

Электрондық кезек арқылы автокредиттеу

Толығырақ

Array ( [ID] => 8733 [~ID] => 8733 [IBLOCK_ID] => 150 [~IBLOCK_ID] => 150 [IBLOCK_SECTION_ID] => 740 [~IBLOCK_SECTION_ID] => 740 [NAME] => Химическая промышленность — индикатор научно-технического прогресса страны [~NAME] => Химическая промышленность — индикатор научно-технического прогресса страны [ACTIVE_FROM_X] => 2021-02-18 10:28:00 [~ACTIVE_FROM_X] => 2021-02-18 10:28:00 [ACTIVE_FROM] => 18.02.2021 11:28:00 [~ACTIVE_FROM] => 18.02.2021 11:28:00 [TIMESTAMP_X] => 05.01.2024 19:21:50 [~TIMESTAMP_X] => 05.01.2024 19:21:50 [DETAIL_PAGE_URL] => /kz/pc/news/news/8733/ [~DETAIL_PAGE_URL] => /kz/pc/news/news/8733/ [LIST_PAGE_URL] => /kz/pc/news/ [~LIST_PAGE_URL] => /kz/pc/news/ [DETAIL_TEXT] =>

Однако, при этом, химпрому характерна отличительная особенность: периодически возникающие кризисные потрясения в мировой экономике являются стимулом для еще более интенсивного развития химических предприятий. Действительно, по данным Бюро национальной статистики, за 11 месяцев прошлого года, в то время как большинство отраслей казахстанской экономики испытывали финансовые трудности на фоне пандемии, объём химического производства, напротив, возрос, достигнув в стоимостном выражении 427,2 млрд тенге.

В этом году Банку Развития Казахстана (БРК, дочерняя структура Холдинга «Байтерек») исполняется 20 лет, какие проекты в химической отрасли поддержаны Банком, о цикличности развития химической промышленности, ее особенностях и перспективах, а также почему она считается одной из важнейших отраслей хозяйства, рассказывает старший банкир Дирекции по работе с клиентами БРК Анна Ярошенко.

Пандемия коронавируса наглядно показала всему миру, что химическая отрасль является одной из ключевых, ведь она тесно соприкасается со многими другими ключевыми отраслями экономики. Однако, если говорить о COVID-19, ряд крупных химических компаний перенаправили мощности в медицину для борьбы с последствиями «коронакризиса».

Вы правы, роль химической промышленности в экономике и в жизни человека нельзя недооценивать. Как говорят, химия живет с нами, химия живет вокруг нас. Химическая промышленность — одна из важнейших секторов хозяйства, своего рода индикатор научно-технического прогресса страны. Химические предприятия обеспечивают сырьем и материалами такие отрасли как металлургия, машиностроение, строительство, сельское хозяйство. Она также производит продукцию, без которой трудно представить повседневную жизнь современного человека. Без химической промышленности стала бы бесполезной вся структура современного здравоохранения, а также фармацевтическая отрасль. Все мы ощутили, как на фоне пандемии коронавируса в Казахстане возник дефицит средств индивидуальной защиты, в том числе антисептических и дезинфицирующих средств. Выросла потребность в антисептиках, средствах дезинфекции. Многие компании перепрофилировались и стали производить антисептические средства.

Учитывая, что все проекты БРК в химической отрасли находятся под Вашим непосредственным кураторством, поделитесь, пожалуйста, своим экспертным мнением с какими сложностями в настоящее время сталкивается химическая отрасль нашей страны и мира в целом?

В 2020 году отрасль химии не осталась в стороне от всемирного кризиса, связанного с пандемией COVID-19. Последствия пандемии ощутили все сегменты химической промышленности, за исключением секторов, связанных с производством гигиенических и антисептических средств и химической продукции для сельского хозяйства. На фоне этого проявилось одна из особенностей химической промышленности - периодически возникающие кризисные потрясения в мировой экономике являются стимулом для более интенсивного развития химических предприятий. Казахстанский рынок химии тоже ощутил на себе последствия пандемии, но несмотря на кризис, отрасль продемонстрировала уверенный рост. Так, за 7 месяцев прошлого года наибольший скачок вверх показал выпуск азотных и фосфорных удобрений. Банк в свою очередь, на регулярной основе проводит мониторинг проектов, рассматривает возможности оказания поддержки в случае трудностей и сегодня мы с радостью можем сказать, что практически все предприятия успешно преодолели карантинные ограничения и наращивают прежние объемы производства.

Какие продукты химической отрасли производят проекты, финансируемые Банком Развития?

Отрасль химической промышленности занимает 3% от общей доли в структуре кредитного портфеля Банка, уступая нефтяному сектору, промышленному производству, энергетике и информации, однако это крупные гиганты данной индустрии, производящие преимущественно продукцию, направленную на обеспечение удобрениями сельхоз потребителей, а также продукцию, которую используют в других отраслях промышленности. К примеру, Банк участвует в финансировании модернизации завода по производству минеральных удобрений в Мангистауской области АО «КазАзот», по каустической соде в Павлодарской области, по производству цианида натрия в Жамбылской области. Еще один флагман химической промышленности ТОО «Казфосфат» получает поддержку от Банка в части экспортного финансирования.

Необходимо отметить, что мощности АО «КазАзот» практически полностью покрывают потребности сельского хозяйства Казахстана в аммиачной селитре, в свою очередь аммиак широко используется казахстанскими химическими компаниями. В настоящее время на внутренний рынок поставляется порядка 60% продукции, остальной объем реализуется в страны ближнего и дальнего зарубежья. Каустическая сода используется практически во всех отраслях промышленности: в черной и цветной металлургии, легкой, пищевой, на предприятиях энергетики, где является незаменимым реагентом в системах водоподготовки. Цианид натрия ТОО «Talas Investment Company» применяется казахстанскими золотодобывающими компаниями, а сульфат аммония, производимый вместе с цианидом натрия, является высокоэффективным минеральным удобрением. Продукция компании ТОО «Казфосфат» широко применяется в различных сферах: желтый фосфор и продукты его переработки применяются в производстве средств защиты растений, инсектицидов, средствах пожаротушения, пластификаторах, средства для обработки металлических поверхностей и полупроводников. Кроме того, продукция применяется в пищевых добавках (соли фосфорной кислоты), моющих средствах и средствах личной гигиены, удобрениях в сельском хозяйстве, кормовые фосфатах в животно-и птицеводстве. На данных предприятиях, благодаря новым проектам, создано 1 040 рабочих мест.

Известно, что БРК финансирует отрасли, окупаемость которых может быть дольше, чем проекты с высоким и быстрым ROI. Как вы определяете инвестиционную привлекательность проекта в химической отрасли?

Доля химической промышленности в общей экономике Казахстана мала, составляет порядка 1,5% в стоимостном выражении, и наша задача посодействовать увеличению этой доли, увеличив количество химических проектов в кредитном портфеле БРК. Химическая промышленность одна из наиболее капиталоемких отраслей промышленности, именно поэтому для крупнотоннажных предприятий необходимо долгосрочное кредитование при низких процентных ставках. Ниша Банка Развития отличается от ниши банков второго уровня. БРК финансирует проекты с длительными сроками окупаемости инвестиций до 20 лет, мы специализируемся не только на финансировании долгосрочных проектов, реализуемых «с нуля», но и проектах с большим социально-экономическим эффектом. Банк Развития направляет все усилия на финансирование проектов, нужных для страны, в том числе в рамках государственной программы индустриализации. При этом на стадии банковской экспертизы эксперты Банка оценивают все риски по проекту и при структурировании сделки включаются условия, позволяющие исключать или уменьшать тот или иной риск.

5-10 лет назад банки в первую очередь обращали внимание на залоговое обеспечение и риски, однако сегодня кроме этих базовых требований финансовые институты также смотрят на проекты, которые соответствуют стандартам ESG. Есть ли требования к будущим заемщикам БРК в части экологичности, социальности и соответствия в эффективном управлении проектов?

Банк идет в ногу со временем, а время диктует свои правила. И ESG стандарты (environmental, social и governance) или как их называют- стандарты ответственного финансирования - уже не опция, а новый подход к инвестированию, который стремится учитывать факторы окружающей среды, социальные факторы и факторы управления.

Предприятия химической промышленности, финансируемые БРК, на постоянной основе проводят мониторинг международных показателей и стандартов качества, модернизируют оборудования для обеспечения высокой эффективности производства и соответствия современным требованиям уровня экологической безопасности.

Более того, Банк поощряет Партнеров, в полной мере раскрывающих информацию об экологических и социальных показателях своей деятельности.

Известно, что когда речь заходит о химических проектах, то остро встает и экологический вопрос. Для предотвращения антропогенных и техногенных катастроф при производстве химической продукции в сегодняшних реалиях крайне важно учитывать экологическую составляющую.

В соответствии с Экологическим кодексом, в БРК не допускается финансирование проектов без положительного экологического заключения. В Бизнес-планах потенциальные заемщики в полной мере отражают все экологические аспекты.

Социальная сторона проектов не менее важна вопросов экологичности. Ведь одна из главных целей инвестирования является создание новых рабочих мест и улучшение благосостояния населения, а качественное управление на проектах — это залог эффективного взаимодействия менеджмента заемщиков и банка. Компания, которая ответственно ведет свой бизнес и нацелена на долгосрочное развитие является надежным объектом для инвестиций.

На что нужно обращать внимание, когда рассматриваешь и структурируешь проект в химической промышленности?

В целом, критерии отбора схожие для всех инвестиционных проектов Банка, но есть некоторые отраслевые особенности, значимые при рассмотрении и структурировании химических проектов. В первую очередь, анализируем место реализации проекта. Ввиду того, что химическая промышленность является емкой по отношению к сырью отраслью, заводы по производству химическим компонентов располагаются, как правило, в местах добычи сырья. Из-за ценности сырья затраты на него составляют от 40 до 90% в себестоимости продукции. Кроме того, отрасль использует большое количество водных и энергоресурсов, здесь тоже нужно оценить ресурсную достаточность по проекту. Большое влияние оказывает потребительский фактор. Так, для удобства и экономии некоторые химические производства располагают непосредственно на территории другого промышленного предприятия.

Еще одна характерная черта химических производств – на них быстрее происходит физический износ основных фондов, что связано с особенностью химических процессов и режимом работы оборудования. Химические производства характеризуются высокой агрессивностью среды, в которой функционируют средства труда, а также комплексным воздействием различных нагрузок, например, температур, давления, катализатора, кислот и т. д., и зачастую непрерывным режимом работы оборудования. Следовательно, модернизация действующих производств являются необходимым фактором повышения прибыльности отечественных предприятий химической промышленности и направлена в основном на обновление оборудования и увеличение объемов продукции. Конкуренция на рынке химической продукции напрямую зависит от качества оборудования, на котором этот продукт и производится.

Так же важнейшим аспектом является проработанность сбыта продукции на долгосрочном горизонте планирования, наличие оффтейк-контрактов или других контрактов с контрагентами, гарантирующими реализацию продукции.

Более того, немаловажным фактором, на который необходимо обращать внимание, является проработанность со стороны инициатора проекта вопроса по подготовке квалифицированного персонала. Нехватка специалистов в области точных, инженерных и естественных наук, именно тех, которые требуются в химической отрасли, является насущной проблемой, над которой инициатору проекта нужно работать еще на стадии разработки проектной документации.

Каких проектов не хватает в химической промышленности?

Импорт химии в Казахстан сейчас идет преимущественно из Китая и России. Отсутствие собственной малотоннажной химии тормозит развитие других отраслей, например, таких как фармацевтика. Инвесторам необходимо присмотреться к малотоннажной химии, которая выпускает продукцию высоких переделов.

Спрос на химическую продукцию на внутреннем рынке составляет порядка 3,5 млрд. долларов в год, из них сейчас около 2,4-2,8 млрд долларов США приходится на импорт. Химические проекты, направленные на импортозамещение – это главный фокус для инвесторов на ближайшую перспективу.

Инвесторы должны сосредоточиться в том числе и на следующих производствах:

- калийных удобрений, ведь учитывая значительную сырьевую базу (по данным специалистов, в западном регионе страны около 6 млрд тонн запасов калийных солей), высокую востребованность со стороны сельского хозяйства и потенциал роста потребления, производство калийных удобрений остается не только приоритетным, но и привлекательным направлением инвестирования;

- карбамида, который является наиболее популярной твердой формой азотных удобрений, при этом показывающей уверенный рост потребления не только в Казахстане, но и в странах ближнего и дальнего зарубежья;

- каустической соды в гранулах, в виду того, что Казахстане имеются постоянные потребители гранулированного каустика, эта ниша является свободной и перспективной для инвестирования;

- кальцинированной соды, рост потребления которой на внутреннем рынке прогнозируется на уровне 450-500 тысяч тонн в ближайшие 5 лет с учетом действующих и перспективных крупных химических предприятий;

- сульфата аммониятакже является перспективным направлением для вложения средств со стороны инвесторов ввиду отсутствия промышленных масштабов его производства, высокой импортозависимостью и наличием достаточных сырьевых компонентов.

Банк Развития Казахстана заинтересован в трансформации химической отрасли страны, ее развитии в соответствии с современными возможностями цифровизации и внедрения ESG-стандартов. В этой связи Партнеры Банка – химические предприятия могут стать драйвером роста или бенчмарком для остальных компаний в индустрии, а инструменты финансирования, предлагаемые БРК – ключом в реализации масштабного плана увеличению доли химпрома в общей доле казахстанской экономики. БРК готов развивать совместно с бизнесом новые производства в химической отрасли, предложив лучшие условия финансирования под низкую процентную ставку, в формате государственно-частного партнерства, проектного финансирования, совместно с финансовыми организациями в части синдицированного финансирования, а также предоставить гарантии.

Напомним, БРК предоставляет услуги средне-и долгосрочного кредитования инвестиционных проектов и экспортных операций, минимальная сумма займа – 7 млрд тенге. Для проектов, реализуемых в сфере производства продуктов питания и напитков - 3 млрд тенге. Срок займа – от 5 до 20 лет. Кредитование экспортных (предэкспортных) операций направлено на стимулирование экспорта работ и услуг, выполняемых резидентами Республики Казахстан, а также экспорта продукции, выпускаемой на территории Республики Казахстан. Минимальная сумма займа – 1 млрд тенге

[~DETAIL_TEXT] =>

Какие продукты химической отрасли производят проекты, финансируемые Банком Развития?

Каких проектов не хватает в химической промышленности?

Инвесторы должны сосредоточиться в том числе и на следующих производствах:

However, at the same time, the chemical industry is characterized by a distinctive feature: periodically arising crisis shocks in the world economy are stimulation for even more intensive development of chemical enterprises. Indeed, according to the Bureau of National Statistics, for 11 months of last year, while most sectors of the Kazakh economy experienced financial difficulties amid the pandemic, the volume of chemical production, on the contrary, increased, reaching 427.2 billion tenge in value terms.

This year Development Bank of Kazakhstan (DBK, a subsidiary of the Baiterek Holding) turns 20, what projects in the chemical industry are supported by the Bank, about the cyclical development of the chemical industry, its features and prospects, and why it is considered one of the most important sectors of the economy tells the chief banker of DBK's Clients relations directorate Anna Yaroshenko.

ярошенко а..jpg

The coronavirus pandemic has clearly shown the whole world that the chemical industry is one of the key ones, because it is in close contact with many other key sectors of the economy. However, if we talk about COVID-19, a number of large chemical companies have redirected their capacity to medicine in order to deal with the consequences of the "coronacrisis".

You are right, the role of the chemical industry in the economy and in human life should not be underestimated. As they say, chemistry lives with us, chemistry lives around us. The chemical industry is one of the most important sectors of the economy, a kind of indicator of the country's scientific and technological progress. Chemical enterprises provide raw materials for such industries as metallurgy, mechanical engineering, construction, agriculture. It also produces products, without which it is difficult to imagine the daily life of a modern person. Without the chemical industry, the entire structure of modern healthcare, as well as the pharmaceutical industry, would become useless. We all felt that against the background of the coronavirus pandemic in Kazakhstan, there was a shortage of personal protective equipment, including antiseptic and disinfectants. The need for antiseptics and disinfectants has grown. Many companies redesigned and began to produce antiseptics.

Considering that all DBK projects in the chemical industry are under your direct supervision, please share your expert opinion with what difficulties the chemical industry of our country and the world as a whole is currently facing?

In 2020, the chemistry industry did not stay away from the global crisis associated with the COVID-19 pandemic. The effects of the pandemic were felt by all segments of the chemical industry, with the exception of the sectors related to the production of hygiene and antiseptic products and chemical products for agriculture. Against this background, one of the peculiarities of the chemical industry manifested itself - periodically arising crisis shocks in the world economy are an incentive for more intensive development of chemical enterprises. The Kazakhstani chemistry market has also felt the effects of the pandemic, but despite the crisis, the industry has shown steady growth. So, for 7 months of the last year, the largest upward leap was shown by the production of nitrogen and phosphate fertilizers. The bank, in turn, regularly monitors projects, considers the possibilities of providing support in case of difficulties, and today we are happy to say that almost all enterprises have successfully overcome quarantine restrictions and are increasing their previous production volumes.

What products of the chemical industry are produced by projects financed by the Development Bank?

The chemical industry occupies 3% of the total share in the structure of the Bank's loan portfolio, yielding to the oil sector, industrial production, energy and information, but these are large giants of this industry, mainly producing products aimed at providing agricultural consumers with fertilizers, as well as products that are used in other industries. For example, the Bank participates in financing the modernization of the plant for the production of mineral fertilizers in the Mangistau region "KazAzot" JSC, for caustic soda in the Pavlodar region, for the production of sodium cyanide in the Zhambyl region. Another flagship of the chemical industry, Kazphosphate LLP, receives support from the Bank in terms of export financing.

It should be noted that the capacities of “KazAzot” JSC almost completely cover the needs of Kazakhstan's agriculture in ammonium nitrate, in turn, ammonia is widely used by Kazakhstani chemical companies. Currently, about 60% of the products are supplied to the domestic market, the rest is sold to the countries of near and far abroad. Caustic soda is used in almost all industries: in ferrous and non-ferrous metallurgy, light, food, energy enterprises, where it is an irreplaceable reagent in water treatment systems. Sodium cyanide of "Talas Investment Company" LLP is used by Kazakhstani gold mining companies, and ammonium sulfate, produced together with sodium cyanide, is a highly effective mineral fertilizer. Products of "Kazphosphate" LLP are widely used in various fields: yellow phosphorus and products of its processing are used in the production of plant protection products, insecticides, fire extinguishing agents, plasticizers, means for processing metal surfaces and semiconductors. In addition, the products are used in food additives (phosphoric acid salts), detergents and personal hygiene products, fertilizers in agriculture, feed phosphates in livestock and poultry farming. At these enterprises, thanks to new projects, 1,040 jobs were created

It is known that DBK finances industries, the return on which can be longer than projects with high and fast ROI. How do you determine the investment attractiveness of a project in the chemical industry?

The share of the chemical industry in the overall economy of Kazakhstan is small, about 1.5% in value terms, and our task is to help increase this share by increasing the number of chemical projects in DBK's loan portfolio. The chemical industry is one of the most capital-intensive industries, which is why large-scale enterprises need long-term lending at low interest rates. The Development Bank's niche differs from the niche of second-tier banks. DBK finances projects with long payback periods of up to 20 years, we specialize not only in financing long-term projects implemented "from scratch", but also projects with great socio-economic effect. The Development Bank directs all efforts to finance projects necessary for the country, including under the state industrialization program. At the same time, at the stage of banking expertise, the Bank's experts assess all the risks of the project, and when structuring the transaction, conditions are included that you to exclude or reduce this or that risk.

5-10 years ago, banks primarily paid attention to collateral and risks, but today, in addition to these basic requirements, financial institutions are also looking at projects that meet ESG standards. Are there requirements for future borrowers of DBK in terms of environmental friendliness, sociality and compliance in effective project management ?

The bank keeps up with the times, and time dictates its own rules. And ESG standards (environmental, social and governance), or as they are called, standards for responsible financing are no longer an option, but a new approach to investment that seeks to take into account environmental factors, social factors and management factors.

The enterprises of the chemical industry, financed by DBK, constantly monitor international indicators and quality standards, modernize equipment to ensure high production efficiency and meet modern environmental safety requirements.

Moreover, the Bank encourages Partners to fully disclose information about their environmental and social performance.

It is known that when it comes to chemical projects, the environmental issue also arises. To prevent anthropogenic and man-made disasters in the production of chemical products in today's reality, it is extremely important to take into account the ecological component.

In accordance with the Environmental Code, DBK is not allowed to finance projects without a positive environmental opinion. Potential borrowers fully reflect all environmental aspects in the Business Plans.

The social side of projects is equally important to environmental issues. Indeed, one of the main investment goals is to create new jobs and improve the well-being of the population, and high-quality project management is the key to effective interaction between the management of borrowers and the bank. A company that conducts its business responsibly and aims at long-term development is a reliable investment object.

What should you look for when considering and structuring a project in the chemical industry?

In general, the selection criteria are similar for all investment projects of the Bank, but there are some industry-specific features that are significant when considering and structuring chemical projects. First of all, we analyze the location of the project. Due to the fact that the chemical industry is capacious in relation to raw materials, factories for the production of chemical components are located, as a rule, in the places where raw materials are extracted. Due to the value of raw materials, the cost of it is 40 to 90% of the cost of production. In addition, the industry uses a large amount of water and energy resources, here it is also necessary to assess the resource sufficiency for the project. The consumer factor has a great influence. So, for convenience and economy, some chemical industries are located directly on the territory of another industrial enterprise.

Another characteristic feature of chemical production is that the physical deterioration of fixed assets occurs faster on them, which is associated with the peculiarity of chemical processes and the operating mode of equipment. Chemical production is characterized by a highly aggressive environment in which the means of labor operate, as well as the complex effect of various loads, for example, temperatures, pressure, catalyst, acids, etc., and often continuous operation of equipment. Consequently, the modernization of existing production facilities is a necessary factor in increasing the profitability of domestic enterprises in the chemical industry and is mainly aimed at updating equipment and increasing production volumes. Competition in the market for chemical products directly depends on the quality of the equipment on which this product is produced.

Also, the most important aspect is the elaboration of sales of products on a long-term planning horizon, the presence of off-take contracts or other contracts with counterparties that guarantee the sale of products.

Moreover, an important factor that must be paid attention to is the elaboration on the part of the initiator of the project on the issue of training qualified personnel. The lack of specialists in the field of exact, engineering and natural sciences, exactly those that are required in the chemical industry, is an urgent problem that the initiator of the project needs to work on at the stage of developing the project documentation.

What projects are deficient in the chemical industry?

Chemistry to Kazakhstan mainly imported from China and Russia. The lack of our own low-tonnage chemistry hinders the development of other industries, such as pharmaceuticals. Investors need to take a closer look at low-tonnage chemistry, which produces high value added products.

The demand for chemical products in the domestic market is about $ 3.5 billion per year, of which now about $ 2.4-2.8 billion is accounted for by imports. Chemical projects aimed at import substitution are the main focus for investors in the near future.

Investors should also focus on the following industries:

- potash fertilizers, because given the significant raw material base (according to experts, in the western region of the country there are about 6 billion tons of reserves of potash salts), the high demand from agriculture and the potential for growth in consumption, the production of potash fertilizers remains not only a priority, but also an attractive direction for investment;

- urea, which is the most popular solid form of nitrogen fertilizers, at the same time showing a steady growth in consumption not only in Kazakhstan, but also in the countries of near and far abroad;

- caustic soda in granules, in view of the fact that Kazakhstan has constant consumers of granulated caustic, this niche is free and promising for investment;

- soda ash, the growth of consumption of which in the domestic market is projected at the level of 450-500 thousand tons in the next 5 years, taking into account existing and prospective large chemical enterprises;

- ammonium sulfate is also a promising area for investment by investors due to the lack of industrial scale of its production, high import dependence and the availability of sufficient raw materials.

Алайда, бұл ретте химөнеркәсібінің өзіндік ерекшелігі бар: әлемдік экономикада кезеңмен орын алатын дағдарыстық толқулар химиялық кәсіпорындардың одан да қарқынды дамуын ынталандырады. Шынымен де, ұлттық статистика бюросының мәліметі бойынша, өткен жылдың 11 айында қазақстандық экономиканың көптеген салалары пандемия жағдайында қаржылық қиындықтарға тап болған кезде химиялық өндіріс көлемі, керісінше, өсіп, құны 427,2 млрд теңгеге жеткен.

Биыл Қазақстанның Даму Банкіне (ҚДБ, «Бәйтерек» холдингінің еншілес құрылымы) 20 жыл, бұл ретте Банктің химия саласындағы қандай жобаларды қолдағаны, химия өнеркәсібін дамытудың циклдік сипаты, оның ерекшеліктері мен перспективалары, сондай-ақ оның шаруашылықтың аса маңызды салаларының бірі болып саналатыны турасында ҚДБ Клиенттермен жұмыс істеу жөніндегі дирекцияның бас банкирі Анна Ярошенко айтады.

ярошенко а..jpg

Коронавирустық пандемия бүкіл әлемге химия саласы негізгі салалардың бірі екенін айқын көрсетті, өйткені ол экономиканың басқа да көптеген негізгі салаларымен тығыз байланыста. Алайда, егер COVID-19 туралы айтатын болсақ, бірқатар ірі химиялық компаниялар «коронадағдарыс» салдарымен күресу үшін қуатын медицинаға бағыттады.

Келісемін, химия өнеркәсібінің экономикадағы және адам өміріндегі рөлін бағаламау қиын. Химия бізбен бірге, химия біздің айналамызда дейді емес пе. Химия өнеркәсібі – экономиканың маңызды секторларының бірі, елдің ғылыми-техникалық прогресінің өзіндік индикаторы. Химия кәсіпорындары металлургия, машина жасау, құрылыс, ауыл шаруашылығы сияқты салаларды шикізат пен материалдармен қамтамасыз етеді. Сонымен қатар заманауи адамның күнделікті өмірін елестету қиынға соғатын өнімдер шығарады. Химия өнеркәсібінсіз қазіргі заманғы денсаулық сақтаудың барлық құрылымы, сондай-ақ фармацевтика саласы пайдасыз болар еді. Біз Қазақстанда коронавирус пандемиясы аясында жеке қорғаныс құралдарының, оның ішінде антисептикалық және дезинфекциялық құралдардың тапшылығы қалай туындағанын сездік. Антисептиктерге, дезинфекция құралдарына қажеттілік артты. Көптеген компаниялар қайта құрылып, антисептикалық өнімдер шығара бастады.

ҚДБ-ның химия саласындағы барлық жобалары Сіздің тікелей жетекшілігіңізде екенін ескере отырып, өз сарапшылық пікіріңізбен бөліссеңіз. Еліміздің және жалпы әлемнің химия саласы қазіргі уақытта қандай қиындықтарға тап болуда?

2020 жылы химия саласы covid-19 пандемиясына байланысты дүниежүзілік дағдарыстан тыс қалмады. Пандемияның салдарын гигиеналық және антисептикалық өнімдер мен ауылшаруашылығына арналған химиялық өнімдерді шығарумен байланысты секторларды қоспағанда, химия өнеркәсібінің барлық сегменттері сезінді. Осыған байланысты химия өнеркәсібінің бір ерекшелігі пайда болды – әлемдік экономикада кезеңмен орын алатын дағдарыс химиялық кәсіпорындардың қарқынды дамуына түрткі болды. Қазақстандық химия нарығы да пандемияның салдарын сезінді, бірақ дағдарысқа қарамастан, сала сенімді өсімді көрсетті. Осылайша, өткен жылдың 7 айында азот және фосфор тыңайтқыштарының өндірісі ең үлкен серпінді көрсетті. Банк өз кезегінде жобаларға тұрақты негізде мониторинг жүргізеді, қиындықтар туындаған жағдайда қолдау көрсету мүмкіндіктерін қарастырады және бүгінгі күні біз барлық кәсіпорындар карантиндік шектеулерді сәтті еңсеріп, өндірістің бұрынғы көлемдерін өсіріп жатыр деп қуана айта аламыз.

Даму Банкі қаржыландыратын жобалар химия саласының қандай өнімдерін шығарады?

Химия өнеркәсібі Банктің кредит портфелінің құрылымындағы жалпы үлестің 3% - ын алады, бұл мұнай секторына, өнеркәсіптік өндіріске, энергетика мен ақпаратқа қарағанда төмен, бірақ бұл ауылшаруашылық тұтынушыларын тыңайтқыштармен қамтамасыз етуге бағытталған өнімдерді, сондай-ақ басқа салаларда қолданылатын өнімдерді шығаратын осы индустрияның ірі алыптары. Мысалы, Банк Маңғыстау облысындағы «ҚазАзот» АҚ минералды тыңайтқыштар өндіру зауытын, Павлодар облысындағы каустикалық сода, Жамбыл облысындағы натрий цианидін өндіру зауытын жаңғыртуды қаржыландыруға қатысады. Химия өнеркәсібінің тағы бір флагманы «Қазфосфат» ЖШС экспорттық қаржыландыру бөлігінде Банктен қолдау алады.

«ҚазАзот» АҚ қуаты Қазақстанның ауыл шаруашылығының аммиак селитрасына қажеттілігін толығымен жабатынын атап өту қажет, өз кезегінде аммиакты қазақстандық химиялық компаниялар кеңінен пайдаланады. Қазіргі уақытта ішкі нарыққа өнімнің 60% - ға жуығы жеткізіледі, қалған көлемі жақын және алыс шетелдерге өткізіледі. Каустикалық сода өнеркәсіптің барлық салалары: қара және түсті металлургияда, жеңіл, тамақ өнеркәсібінде, энергетика кәсіпорындарында қолданылып, су дайындау жүйелерінде алмастырылмайтын реагент болып табылады. «Talas Investment Company» ЖШС натрий цианидін қазақстандық алтын өндіруші компаниялар қолданады, ал натрий цианидімен бірге өндірілетін аммоний сульфаты жоғары тиімді минералды тыңайтқыш болып табылады. «Қазфосфат» ЖШС компаниясының өнімдері әртүрлі салаларда: сары фосфор және оны қайта өңдеу өнімдері өсімдіктерді қорғау құралдарын, инсектицидтерді, өрт сөндіру құралдарын, пластификаторларды, металл беттерін және жартылай өткізгіштерді өңдеуге арналған құралдарды өндіруде кеңінен қолданылады. Сонымен қатар, өнімдер тағамдық қоспаларда (фосфор қышқылының тұздары), жуғыш заттар мен жеке гигиена құралдарында, ауыл шаруашылығындағы тыңайтқыштарда, жануарлар мен құс шаруашылығындағы жемшөп фосфаттарында қолданылады. Аталған кәсіпорындарда жаңа жобалардың арқасында 1 040 жұмыс орны құрылды.

ҚДБ өтелімділігі жоғары және жылдам ROI жобаларына қарағанда ұзағырақ болуы мүмкін салаларды қаржыландыратыны белгілі. Химия саласындағы жобаның инвестициялық тартымдылығын қалай анықтайсыздар?

Қазақстанның жалпы экономикасындағы химия өнеркәсібінің үлесі өте аз, құндық мәнде шамамен 1,5% - ды құрайды және біздің міндетіміз ҚДБ кредиттік қоржынындағы химиялық жобалардың санын ұлғайта отырып, осы үлестің ұлғаюына жәрдемдесу. Химия өнеркәсібі капиталды көп қажет ететін салалардың бірі, сондықтан ірі кәсіпорындар үшін төмен пайыздық мөлшерлемелермен ұзақ мерзімді кредиттеу қажет. Даму банкінің тауашасы Екінші деңгейдегі банктердің тауашасынан өзгеше. ҚДБ инвестициялардың өтелімділігінің ұзақ мерзімі 20 жылға дейінгі жобаларды қаржыландырады, біз «нөлден бастап» жүзеге асырылатын ұзақ мерзімді жобаларды ғана емес, сондай-ақ үлкен әлеуметтік-экономикалық әсері бар жобаларды да қаржыландыруға маманданамыз. Даму банкі ел үшін қажетті жобаларды, оның ішінде мемлекеттік индустрияландыру бағдарламасы шеңберінде қаржыландыруға барлық күш-жігерін жұмсайды. Бұл ретте банктік сараптама сатысында Банк сарапшылары жоба бойынша барлық тәуекелдерді бағалайды және мәмілені құрылымдау кезінде қандай да бір тәуекелді болдырмауға немесе азайтуға мүмкіндік беретін шарттар енгізіледі.

5-10 жыл бұрын банктер бірінші кезекте кепілмен қамтамасыз ету мен тәуекелдерге назар аударған, алайда бүгінгі күні осы базалық талаптардан басқа, қаржы институттары ESG стандарттарына сәйкес келетін жобаларға назар аударады. ҚДБ болашақ қарыз алушыларына жобаларды тиімді басқаруда экологиялылық, әлеуметтілік және сәйкестік бөлігінде қойылатын талаптар бар ма?

Банк уақыт талабына бағынады, ал уақыт өз ережелерін белгілейді. Және ESG стандарттары (environmental, social и governance) немесе жауапты қаржыландыру стандарттары енді опция емес, қоршаған орта факторларын, әлеуметтік факторларды және басқару факторларын ескеруге тырысатын инвестициялаудың жаңа тәсілі.

ҚДБ қаржыландыратын химия өнеркәсібі кәсіпорындары тұрақты негізде халықаралық көрсеткіштер мен сапа стандарттарына мониторинг жүргізеді, өндірістің жоғары тиімділігін қамтамасыз ету және экологиялық қауіпсіздік деңгейінің қазіргі заманғы талаптарына сәйкестік үшін жабдықтарды жаңғыртады.

Сонымен қатар, Банк өз қызметінің экологиялық және әлеуметтік көрсеткіштері туралы ақпаратты толық ашатын Серіктестерді ынталандырады.

Химиялық жобаларға келгенде, экологиялық мәселе де өткір болатыны белгілі. Химиялық өнімдерді өндіру кезінде антропогендік және техногендік апаттардың алдын алу үшін қазіргі шындықта экологиялық компонентті ескеру қажет.

Экологиялық кодекске сәйкес ҚДБ-да жобаларды оң экологиялық қорытындысыз қаржыландыруға жол берілмейді. Бизнес-жоспарларда әлеуетті қарыз алушылар барлық экологиялық аспектілерді толық көлемде көрсетеді.

Жобалардың әлеуметтік жағы экологиялық мәселелердің маңыздылығынан кем емес. Өйткені инвестициялаудың басты мақсаттарының бірі жаңа жұмыс орындарын құру және халықтың әл-ауқатын жақсарту болып табылады, ал жобаларды сапалы басқару – бұл қарыз алушылар мен банк менеджментінің тиімді өзара іс-қимылының кепілі. Өз бизнесін жауапкершілікпен жүргізетін және ұзақ мерзімді дамуға бағытталған Компания инвестициялар үшін сенімді объект болып табылады.

Химия өнеркәсібінде жобаны қарастыру және құрылымдау кезінде не нәрсеге назар аудару қажет?

Жалпы, іріктеу критерийлері Банктің барлық инвестициялық жобаларына ұқсас, бірақ химиялық жобаларды қарау және құрылымдау кезінде маңызды салалық ерекшеліктер бар. Ең алдымен, жобаны іске асыру орнын талдаймыз. Химия өнеркәсібі шикізатқа қатысты сыйымды сала болғандықтан, химиялық компоненттерді өндіру зауыттары, әдетте, шикізатты өндіру орындарында орналасады. Шикізаттың құндылығына байланысты оған жұмсалатын шығындар өнімнің өзіндік құнының 40-нан 90%-на дейін құрайды. Бұдан басқа, сала су және энергия ресурстарының көп мөлшерін пайдаланады, мұнда да жоба бойынша ресурстық жеткіліктілікті бағалау қажет. Тұтынушылық фактор үлкен әсер етеді. Осылайша, ыңғайлылық пен үнемділік үшін кейбір химиялық өндірістер тікелей басқа өнеркәсіптік кәсіпорынның аумағында орналасады.

Химиялық өндірістердің тағы бір ерекшелігі – оларда негізгі қорлардың физикалық тозуы тез жүреді, бұл химиялық процестердің ерекшелігіне және жабдықтың жұмыс режиміне байланысты. Химиялық өндірістер еңбек құралдары жұмыс істейтін ортаның жоғары агрессивтілігімен, сондай-ақ температура, қысым, катализатор, қышқылдар және т.б. сияқты әртүрлі жүктемелердің күрделі әсерімен және көбінесе жабдықтың үздіксіз жұмыс режимімен сипатталады. Демек, жұмыс істеп тұрған өндірістерді жаңғырту отандық химия өнеркәсібі кәсіпорындарының кірістілігін арттырудың қажетті факторы болып табылады және негізінен жабдықтарды жаңартуға және өнім көлемін ұлғайтуға бағытталған. Химиялық өнімдер нарығындағы бәсекелестік осы өнім өндірілетін жабдықтың сапасына тікелей байланысты.

Сондай-ақ, ұзақ мерзімді жоспарлау кезінде өнімді сатуды дамыту, өнімді сатуға кепілдік беретін оффтейк-келісімшарттардың немесе контрагенттермен басқа келісімшарттардың болуы маңызды аспект болып табылады.

Сонымен қатар, жобаның бастамашысы тарапынан білікті кадрларды даярлау мәселесін пысықтау назар аударуды қажет ететін маңызды фактор болып табылады. Нақты, инженерлік және жаратылыстану ғылымдары саласындағы, атап айтқанда химия саласында талап етілетін мамандардың жетіспеушілігі жобаның бастамашысы жобалық құжаттаманы әзірлеу сатысында пысықтауы тиіс өзекті мәселе болып табылады.

Химия өнеркәсібінде қандай жобалар жетіспейді?

Қазақстанға химия импорты қазір негізінен Қытай мен Ресейден келеді. Өзінің аз тонналы химиясының болмауы фармацевтика сияқты басқа салалардың дамуына кедергі келтіреді. Инвесторларға жоғары қайта бөлу өнімдерін шығаратын аз тонналы химияға назар аудару тиімді болмақ.

Ішкі нарықтағы химиялық өнімге сұраныс жылына шамамен 3,5 млрд. долларды құрайды, оның ішінде қазір 2,4-2,8 млрд АҚШ доллары импортқа тиесілі. Импортты алмастыруға бағытталған химиялық жобалар - инвесторлар үшін жақын арадағы перспективаға бағыт.

Инвесторлар келесі салаларға да назар аударуы керек:

- калийи тыңайтқыштары, өйткені, айтарлықтай шикізат базасын (мамандардың деректері бойынша, еліміздің батыс өңірінде 6 млрд тоннаға жуық калий тұзының қоры бар), ауыл шаруашылығы тарапынан жоғары сұранысты және тұтынудың өсу әлеуетін ескере отырып, калий тыңайтқыштарын өндіру басым бағыт қана емес, сондай-ақ инвестициялаудың тартымды бағыты болып қала береді;

- азот тыңайтқыштарының ең танымал қатты түрі болып табылатын карбамид, бұл ретте Қазақстанда ғана емес, жақын және алыс шетелдерде де тұтынудың сенімді өсуін көрсетеді;

- түйіршіктелген каустикалық сода, Қазақстанда түйіршікті каустиктің тұрақты тұтынушылары бар болғандықтан, бұл тауаша инвестициялау үшін еркін және перспективалы болып табылады;

- қолданыстағы және перспективалы ірі химиялық кәсіпорындарды ескере отырып, ішкі нарықта тұтынудың өсуі таяудағы 5 жылда 450-500 мың тонна деңгейінде болжанатын кальцийлендірілген сода;

- аммоний сульфаты оны өндірудің өнеркәсіптік ауқымының болмауына, импортқа тәуелділіктің жоғары болуына және жеткілікті шикізат компоненттерінің болуына байланысты инвесторлар тарапынан қаражат салу үшін перспективалы бағыт болып табылады.

Қазақстанның Даму Банкі еліміздің химия саласын трансформациялауға, оны цифрландырудың заманауи мүмкіндіктеріне сәйкес дамытуға және ESG-стандарттарын енгізуге мүдделі. Осыған байланысты Банктің серіктестері – химия кәсіпорындары индустриядағы қалған компаниялар үшін өсу драйвері немесе бенчмарк бола алады, ал ҚДБ ұсынатын қаржыландыру құралдары – химия өнеркәсібінің қазақстандық экономиканың жалпы мәніндегі үлесін ұлғайтудың ауқымды жоспарын іске асырудың кілті. ҚДБ мемлекеттік-жеке меншік әріптестік, жобалық қаржыландыру форматында, қаржы ұйымдарымен бірлесіп синдикатталған қаржыландыру бөлігінде төмен пайыздық мөлшерлемемен қаржыландырудың үздік шарттарын ұсына отырып, бизнеспен бірлесіп химия саласындағы жаңа өндірістерді дамытуға, сондай-ақ кепілдіктер беруге дайын.